De Zwitserse cultuur: de gebruiken, feesten en keuken

Zo klein als Zwitserland is, zo groot is zijn rijkdom aan lokale gebruiken, levendige tradities, regionale keukens en culturele en sportieve evenementen. De Duitstalige, Franstalige en Italiaanstalige kantons houden alle hun eigen cultuur in stand. Bovendien trekt de neutraliteit van Zwitserland van oudsher kunstenaars en schrijvers uit de gehele wereld aan, waaronder bekende tijdgenoten als Paul Klee, Ernst Ludwig Kirchner, Hermann Hesse en Georg Büchner. Ondanks deze interessante en bonte mengelmoes aan culturele invloeden lukt het dit land uitstekend traditie en moderniteit te verenigen. Een vakantie in deze Alpenstaat, of u die nu in de schilderachtige bergdalen of in een stad met een rijke cultuur doorbrengt, staat garant voor een afwisselende tijd. 

Muziek: schwyzerörgeli (Zwitserse accordeon) en mondharmonica

Traditionele muziek is in Zwitserland vooral dansmuziek. De meest gangbare instrumenten van de volksmuziek zijn de viool, de contrabas, de klarinet, de alpenhoorn en het schwyzerörgeli, de handharmonica. Vaak zult u ook de wat eigenaardige sound van het hakkebord en de trümpi, de Zwitserse mondharmonica, horen. Het typische instrument in de Alpenstaat, de alpenhoorn, was oorspronkelijk een signaalinstrument van de herders. De beheersing van deze instrumenten en de oude composities werden van generatie op generatie meestal mondeling doorgegeven. Uit Appenzell stamt de oudste overgeleverde koewachterszang (herderszang) uit het jaar 1545. 

De alpenhoorn

Talen: van Duits tot Reto-Romaans

De officiële talen van Zwitserland zijn Duits, Frans, Italiaans en bij gelegenheid ook Reto-Romaans. De laatste, een subgroep van de Romaanse talen, is echter niet wijd verbreid en vooral in het kanton Graubünden naast Duits en Italiaans een officiële taal. Het wordt aan de kantons en gemeentes zelf overgelaten welke taal ze als officiële taal hanteren. Meertalig zijn de kantons Bazel en Bern en de steden Biel en Freiburg. Wanneer u in vermeend Schwyzerdütsch wordt aangesproken en toch alleen maar 'station' verstaat, dan komt dat doordat het hierbij gaat om een veelsoortig mengsel van Alemannische dialecten, die elk op zichzelf weer zelfstandige talen zijn.

De keuken: fondue, capuns en ribelmais

De Zwitserse keuken is een heerlijke melange van invloeden uit de Duitse, Italiaanse en Franse keuken. Slechts weinig gerechten zijn typisch voor het land. Probeer de stevige älplermagronen, een variatie op de kaasnoedels, of een smakelijke fondue van gesmolten kaas, witte wijn, brood en aardappelen. Bovendien heeft elk kanton of iedere landstreek zijn eigen specialiteiten. Beroemd zijn de Berner rösti - een omelet van aardappelen met spek -, Bündnerländer capuns - in bladeren van snijbiet ingepakt vlees -, Waadtländer worst met prei en het voormalige 'armeluis-eten' ribelmais van gemalen en gekookte mais en natuurlijk het 'Züricher geschnetzeltes' (fijngesneden kalfsvlees).

Fondue

Kaas: voedsel voor de ijskoude wintermaanden

De Zwitserse kaas is wereldberoemd. De reden daarvoor zijn de Alpen en het zware werkleven van de mensen op de alpenweide. De productie van kaas had daar een simpele maar belangrijke reden: de in de zomer gemaakte kaas maakte de melk houdbaar en diende bovendien als waardevolle voedselvoorraad voor de lange en ijskoude wintermaanden. Eeuwenlang zorgvuldig in stand gehouden gebruiken hebben te maken met kaas. Tijdens de 'chästeilet' (verdeling van de kaas) wordt de in de zomer op de alpenweide geproduceerde kaas volgens een vastgelegd ritueel onder de boeren verdeeld. Wees erbij wanneer aansluitend de alpenherders en -herderinnen met het feestelijk uitgedoste vee naar het dal trekken.

Chocolade: fantasierijke creaties die smelten op de tong

De Zwitserse chocolade is meer dan alleen maar zoetigheid, het is een nationale specialiteit. De verwerking van chocolade kent in het Alpenland een lange traditie. De bijzondere kwaliteit is vooral gebaseerd op de geselecteerde grondstoffen en de sinds de 17e eeuw opgedane ervaringen met de vervaardiging. De chocolademassa wordt duidelijk langer geroerd dan in andere landen. Daardoor vervliegen aromatische en bittere stoffen. Als basisproduct gebruikt men in plaats van cacaoboter dikwijls melkroom van de plaatselijke boeren. Geniet van de zachte glans die de Zwitserse chocolade zo uniek maakt. 

De Zwitserse chocolade

Feesten en gebruiken: van de 'Alpauffahrt' en de 'Älplerchilbi' 

De kalender van Zwitserland kent over het gehele jaar een groot aantal gebruiken en feesten. Vele van deze gebeurtenissen kennen een lange traditie en hebben zoals in andere landen een heidense of religieuze oorsprong. Maar ook houdt men aan gebruiken vast die bij het landbouwjaar passen, zoals het inluiden van het werk in de wijngaarden, het in het voorjaar naar de alpenweide brengen van het vee ('Alpauffahrt') en het in het najaar terug naar het dal brengen van het vee ('Älplerchilbi'). Bezoek ook het vierhonderd jaar oude 'Älplerchilbi' in de herfst, een bijzonder feest waarbij uitbundig gegeten, muziek gemaakt en gedanst wordt. De boeren brengen hierbij dank voor een jaar met een grote opbrengst en een tijd zonder ongevallen op de alpenweide. Uiteraard worden ook in historische veldslagen behaalde overwinningen gevierd. 

Kunstnijverheid: niet alleen horloges

Bij Zwitserse kunstnijverheid denken velen direct aan horloges, en dat is niet geheel ten onrechte want de Zwitserse horlogemakerij geniet al zo'n vijfhonderd jaar een uitstekende internationale reputatie. Nog altijd is de moderne horloge-industrie een economische factor van belang, vooral voor de export. Maar ook de meestal uitstekende producten van de houtsnijkunst en agrarische keramiek zijn voor vakantiegasten welkome en begerenswaardige souvenirs. Al tweehonderd jaar geleden waren deze artisanale producten in het buitenland nauw met Zwitserland verbonden. 

Horloges

Vendelzwaaien: een verfijnd spektakel

Tot de vele Zwitserse volks- en sportfeesten en nationale feesten behoort zeker het vendelzwaaien. Het kunstig bewegen van de rode vlag met het witte kruis, onderstreept door de klanken van de alpenhoorn en bugel, bezorgt menig bezoeker kippenvel. Het indrukwekkende schouwspel gaat terug tot de middeleeuwen en was in die tijd een privilege van de gildes. Tegenwoordig zijn er wedstrijden waarbij de vendelzwaaiers voor een jury aantreden. Hierbij wordt geen kampioen maar een winnaar in vier categorieën gekozen. 

Sport: Zwitsers worstelen, steenstoten en hornussen

In Zwitserland worden de nationale sporten Zwitsers worstelen, steenstoten en hornussen met veel betrokkenheid gecultiveerd. Mis niet het 'Eidgenössisches Schwinger- und Älplerfest' (Kampioenschap van de Zwitserse nationale sporten), dat om de drie jaar in een andere regio plaatsvindt. In het Duitstalige deel van Zwitserland is vooral het Zwitsers worstelen verbreid, een soort vrije stijl worstelen waarbij men de tegenstander aan zijn broek op de bodem moet 'zwaaien'. Het hornussen gaat terug tot in de 16e eeuw. Daarbij dient een in het speelveld geslagen schijf van kunststof - de hornuss - met een schepbord in de lucht gestopt te worden.

Hornussen

Jodelen: het loflied op de bergen

Het jodelen heeft in Zwitserland een lange traditie. Sinds de 19e eeuw wordt dit lied twee-, drie- of vierstemmig gezongen, dikwijls begeleid door een schwyzerörgeli (Zwitsers accordeon). Er zijn ongeveer tweeduizend composities, vooral in het Duits en Frans. Bezongen worden - hoe kan het ook anders - de schilderachtige bergen. Nauw hiermee verbonden zijn natuurlijk onderwerpen als vrijheid en onafhankelijkheid. In toenemende mate zijn er ook geestelijke jodelliederen te horen.